مدیریت حفظ نباتات

حفظ كشور از ورود، استقرار و پراكنش آفات و بيماريهاي قرنطينه با اي اتخاذ تدابير و خط مشي هاي مناسب و
همچنين حفاظت از توليدات گياهي در مزارع، گلخانه ها ومراكز توليـد و انبارهـا ازگزنـد آفـات و بيمـاري و هـا
علفهاي هرز از جمله اهداف اساسي حفـظ نباتـات اسـت. همـه سـاله بخـش عظيمـي از محصـولات و توليـدات
كشاورزي توسط آفات و بيماريهاي گياهي در و زمان هاي مختلف كاشت - داشت - برداشت و پس از برداشت از
بين رفته و نابود مي گردند. ساليانه حـدود  40درصـد از توليـدات كشـاورزي مـورد حملـه و خسـارت آفـات و
بيماريهاي گياهي قرار مي گيرند به. همين دليل حفـظ نباتـات جايگـاه بسـيار مهمـي در برنامـه هـاي توسـعه
كشاورزي و ما اقتصاد اين بخش دارد.
محور توسعه اقتصادي ،توسعه كشاورزي است و توسعه كشاورزي با جز بهره گيري از روش هاي علمي امكانپذير
نمي باشد. بنابراين بهداشت گياهان و فرآورده هاي كشاورزي يكي از پايه اي ترين برنامه هـايي اسـت كـه مـي
تواند در جهت اقتصادي وحفظ منابع توليد به كار و رود نقش سازنده را اي برعهده داشته باشد.براساس بند "د"
ماده  143قانون برنامه پنجم توسعه كشور اجراي مبارزه تلفيقـي بـا آفـات و بيماريهـاي گيـاهي در  25درصـد
سطوح زير كشت باغي و زراعي كشور در پايان برنامه الزامي است كگه در اين راستا در سال  1390بـراي اولـين
بار برنامه اي تحت عنوان كنترل ومبارزه با آفات و بيماريهاي گياهي و علف هاي هـرز) 40128در( ذيـل فصـل
كشاورزي استاني ايجاد و هرساله ابلاغ مي گردد. مبارزه تلفيقي با آفات يا  IPMمحور تمام فعاليتها و برنامه هاي
مديريت حفظ نباتات بوده و وظايف محوله كه بر اساس قانون حفظ نباتات كشـور تعريـف ميشـود بـا محوريـت
 IPMتدوين واجرايي مي گردد. از جمله وظايف مديريت حفظ نباتات شامل: بررسي هاي كاربردي پيش آگاهي
درباره بيماري و هـا آفـات مهـم ) - (ForeCastingتعيـين آسـتانه زيـان اقتصـادي – روشـهاي اكولـوژيكي
وبيولوژيكي در مقابله با عوامل خسارتزاي گياهي - تهيه بذرهاي مقاوم به آفت و ها بيماري - ها اجراي مديريت
آفات ) (Pest Managementو بالاخره اتخاذ تدابير قرنطينه اي براي جلوگيري از انتقال و اشاعه آفت ها بايد
در برنامه كشاورزي بطور كامل در نظر گرفته شود.
مديريت حفظ نباتات استان با يك معاونت و دو واحد با عناوين : دفع آفات و قرنطينه گياهي ، امور محوله را بـر
اساس قانون حفظ نباتات كشور و اهداف سازمان جهاد كشاورزي استان اجرا مي نمايد.

الف- واحد دفع آفات
مهمترين اقدامات اين واحد بقرار ذيل مي باشد:
-  ١مبارزه تلفيقي با آفات )( : IPM
- 1-1شبكه هاي مراقبت و پيش آگاهي محصولات كشاورزي:
در سال  1395با برگزاري آزمون و اجراي چنـدين دوره آموزشـي ، تعـداد  35نفـر از كارشناسـان
كشاورزي شاغل در كلينيك هاي گياه پزشكي بخش خصوصـي جهـت نظـارت بـر حـدود 12467
هكتار از باغات و مزارع استان در قالب شبكه هاي مراقبـت و پـيش آگـاهي جـذب شـده و اجـراي
دستورالعمل هاي مديريت تلفيقي آفات را در سطوح تحت نظارت بر عهده گرفتند. نتيجه اين اقدام
، كاهش مصرف بيرويه سموم شيميايي و رويكرد جديد ارجراي روشـهاي غيرشـيميايي و خصوصـا
بيولوؤيك در كنترل عوامل خسارتزاي گياهي بوده است كه محصول سالم تري را به بار خواهد آورد.

 -1- 2ايستگاه هاي پيش آگاهي كنترل عوامل خسارتزا:
در راستاي اجراي مديريت تلفيقي آفات ، در سال  95طرح راه اندازي و استقرار  7ايسـتگاه دائمـي
پيش آگاهي در سطح استان جهت تشخيص عوامل خسارتزا و تعيين روش و زمان دقيق مبـارزه در
دستور كار قرار گرفت كه با تصويب آن در كميته فني معاونت توليدات گياهي ، اعتبار لازم تصويب
و تامين اعتبار شده است. اجراي آن در سال جاري نويد بخش تشخيص بموقع زمان مقابله با آفـات
، بيماريها و علفهاي هرز و بهترين و مناسب ترين شيوه مقابله مي باشد.
 -1- 3كنترل بيولوژيك:
در سال  1395عمليات كنترل بيولوژيك كرم ميوه خوار گوجـه فرنگـي در سـطح  3500هكتـار از
مزارع گوجه فرنگي استان با توليد زنبورهاي پارازيتوئيد براكون و تريكوگراما كه توسط انسـكتاريوم
هاي بخش خصوصي توليد شده بودند به انجام رسيد.. كنتـرل بيولوژيـك آفـات از جملـه
روشهاي غيرشيميايي و مدرن و سالم در كنترل آفات است كه منجر بـه كـاهش سمپاشـي مـزارع
گوجه فرنگي و نهايتا توليد محصولات سالم تر و سلامت محيط زيست خواهد شد.
-  ٢كنترل آفات عمومي:
اجراي پروژه هاي كنترل آفات عمومي )جوندگان و ملخ صحرايي( در سطح استان از جمله اقدامات مهم مديريت
حفظ نباتات استان است كه هرساله سطحي بيش از  20000هكتار از اراضي زراعي و باغي را شامل مـي گـردد.
اين مبارزه در سال  95به ميزان  17390هكتار انجام گرفته است. همچنين با توجـه بـه احتمـال طغيـان ملـخ
صحرايي خصوصا" در محدوده شهرستان جاسك و بندرلنگه، ديده باني اين آفت بصورت مستمر در طـول سـال
انجام و گزارش منظم آن به سازمان حفظ نباتات كشور و نتيجتا" به سازمان جهاني فائو ارسـال مـي گـردد تتـا
بتوان در زمان طغيات حشره و در زمان كوتاه و فوري و مناسب مقابله ظربتي انجام گيرد. مـثلا" در ارديبهشـت
سال  1393با طغيان آفت ملخ در شهرستان هاي جاسك، بشاگرد و توابع سيريك بيش از  3000هكتار از اراضي
توسط دو دستگاه خودرو حامل سمپاش هاي ميكرونر كه با تقاضاي استان از سازمان حفظ نباتات تهران عزيمت
نموده بودند، با سموم مجاز محلول پاشي شده است. مبارزه با جوندگان خصوصا" موش در سطوح زراعي و باغي
با مشاركت همه جانبه ستاد هرساله با تامين سموم موثر و اجراي تراكم گيري آفت در اراضي در سطحي قريـب
به  20000هكتار در استان انجام مي گردد. در سال جاري نيز اعتبـار لازم در اعتبـارات اسـتاني پـيش بينـي و
تصويب گرديده است كه بلافاصله پس از ابلاغ اعتبار نسبت به خريد سم و اجراي عمليات اقدام مي شود.
-  ٣مشاركت در كنترل آفات و بيماريهاي همگاني:
- -3 1كنترل پسيل آسيايي مركبات:
• بر اساس تصويب نامه هيات وزيران از سال  1388آفت پسيل مركبات در استان هرمزگان بعنـوان آفـت
همگالني اعلام گرديد و مشاركت دولت در كنترل آن الزامـي اسـت. بـر ايـن اسـاس هرسـاله پـس الـز
شناسايي باغات مركبات مشكوك و محتمل به آلودگي به آفت ، شناسايي و اعتبار لازم تخمـين ونهايتـا
طرح مديريت آفت پسيل آسيايي مركبات تدوين مي گردد. در سال  93پس از تصويب طـرح و تـامين
اعتبار سم موسپيلان جهت كنترل آفت در سطحي قريب به  12000هكتـار تهيـه و توزيـع گرديـد. بـا
عنايت باينكه در سال  92نيز انجام عمليات مبارزه شيميايي در سطح  24500هكتار انجام گرفته اسـت
، ميتوان نتيجه گرفت اثربخشي سموم مصرفي مطلوب بوده و نسبت سطوح آلوده هرساله درحال كاهش
مي باشد. عمليات فوق در شهرستانهاي بندرعباس، رودان ، ميناب ،حاجي آباد ، بشاگرد و سيريك انجام
شده است. در سال - 93 94پس از تامين سموم موثر، تا كنون مبارزه با آفت در سطح بـيش از 10000
هكتار انجام گرفته است.
• با عنايت به پروازي بودن آفت پسيل و قابليت انتقال بيماري خطرناك و مهلك گرينينگ مركبات توسط
اين حشره، هرساله رديابي آفت بسيار مهم است و باتوجه به اينكه آفت در زمره آفات همگاني مي باشد
بايستي مديريت حفظ نباتات در كنترل آن مشارذكت داشته باشد . بنابراين در سـال جـاري نيـز طـرح
مديريت آفت پسيل آسيايي مركبات تدوين و در كميته فني معاونت توليدات گيـاهي تصـويب گرديـده
است. برطبق اين طرح ضمن رديابي  37000هكتار مركبات استان، پيش بيني اجراي عمليـات مبـارزه
شيميايي بر عليه آفت پسيل در سطح  14000هكتار گرديده است كه در حال حاضر در مرحلـه تـامين
اعتبار قرار دارد.
 -3-2سن غلات:
• سن غلات در كل كشور در گروه آفات همگاني است و مشـاركت دولـت در كنتـرل آن اجتنـاب ناپـذير
است. اين مشاركت بصورت برگزاري ستاد سن غلات استان، تعيين كارشناس مسـئول اسـتان و صـدور
ابلاغ مسئولين ستادي و شهرستاني، تشكيل شبكه هاي مراقبت و پيش آگـاهي گنـدم ، انجـام رديـابي
تمام مزارع گندم و جو ، ارائه توصيه فني و تعيين زمان مناسب سمپاشي و مقابله مسـتقيم بـا آفـت در
اراضي رهاشده و سن هاي برگشتي مي باشد كه هرساله بصورت منظم و بسيار دقيق اجرا ميشود. عـدم
سن زدگي محصول گندم و جو در چند ساله آخير، شاهد و مبين اين موضوع است. مبارزه با سن غلات
در سال  96-95در سطح  9642هكتار از مزارع گندم استان و در سال  94در سطح  8691هكتـار انجـام
پذيرفتـه اسـت سـ. طح زيـر كشـت گنـدم اسـتان هرمزگـان هرسـاله حـدود  14000هكتـار مـي باشـد
.شهرستانهايي كه عمليات مبارزه با سن در آنها انجام مي گيرد شامل شهرستانهاي حاجي آبـاد،رودان و
بندرعباس مي باشد. همچنين هرساله در سطح حدود  7000هكتار از مزارع كندم نظـارت بـر عمليـات
كنترل علفهاي هرز توسط ناظرين شبكه هاي مراقبت صورت مي پذيرد. كنترل علف هـرز در سـال 95
در سطح  7171 هكتار انجام پذيرفته است.

واحد قرنطينه نباتي
اجراي عمليات رديابي عوامل قرنطينه داخلي و خارجي كه از سوي سازمان حفظ نباتات اعلام ميشـود از جملـه
اقدامات اين بخش است . همچنين انجام تشريفات قرنطينـه گيـاهي در مبـادي ورودي اسـتان جهـت حصـول
اطمينان از عدم ورود احتمالي آفات،بيماريها و علفهاي هرز توسط محصولات كشاورزي از اهم فعاليتهـاي حفـظ
نباتات در زمينه قرنطينه گياهي است.

- 1رديابي و كنترل آفات قرنطينه اي:
با رديابي هاي سالانه ودر صورت لزوم مستمر آفات و بيماريهاي قرنطينه اي نظير سوسك سرخرطومي
حنايي خرما، مگس ميوه مديترانه اي، بيماري گرينينگ مركبات و غيره، در استان مانيتورينگ شـده و
اقدامات لازم اعم از آموزش پرسنل فني ، آموزش بهره برداران و كارشناسان ناظر ، انجام عمليات رديابي
گسترده در سطح استان و كنترل قانوني يا قرنطينه آفات و بيماريها صـورت مـي پـذيرد. بـا توجـه بـه
رديابي آفت مهم سوسك سرخرطومي حنايي خرما طي دو سال اخير در منطقه حميران در شهرسـتان
پارسيان، عمليات مستمر رديابي آفت در مناطق احتمالي آلودگي ادامه يافـت. ايـن پـروژه در سـال 94
براي كل نخيلات استان تصويب و با تامين تله ها و فرمون هاي شكار و رديابي آفت، بـا اجـرا و نظـارت
منظم شبكه هاي مراقبت و پيش آگاهي در تمام شهرستانها در حال انجام مي باشد. بر اسـاس آخـرين
نتايج رديابي ، باغ آلوده در شهرستان پارسيان، قرنطينه و كنترل آفت انجام گرفته ودر حال حاضر ردیابی مستمر انجام می شود.
-  2پست هاي قرنطينه داخلي:
با توجه به اهميت ورود عوامل خسارتزاي قرنطينه اي از ساير استانها به درون استان هرمزگان و احتمال
بروز خسارات جبران ناپذير به باغات و مزارع استان مانند خسارات فراوان بيماري جاروك ليموترش طي
ساليان متمادي ، طرح استقرار پست هاي قرنطينه گياهي داخلي در مبادي ورودي استان تهيه و ضمن
تصويب در كميته فني معاونت توليدات گياهي سازمان جهاد كشاورزي استان، در حال پيگيـري جهـت
تامين اعتبار مي باشد كه ميتواند گامي بسيار مهـم در ممانعـت از ورود غيرقـانوني قسـمتهاي مختلـف
گياهي اعم از نهال، قلمه ، ميوه، بذر و .... و اجراي ماده  20آيين نامه اجرايي قانون حفظ نباتات كشـور
باشد.
 -3مراكز قرنطينه گياهي:
به منظور اطمينان از عدم ورود احتمالي آفات،بيماريها و علفهاي هـرز قرنطينـه اي از طريـق مبـادلات
محصولات كشاورزي از مبادي ورودي كشور ، مراكز قرنطينه گياهي در محل بنادر و اسكله هاي مبادله
كالا راه اندازي و با انجام تشريفات و اجراي ضوابط قرنطينه گياهي كشـور، واردات، صـادرات و ترانزيـت
محموله هاي كشاورزي بررسي و اعمال قانون مي گردد.

مراكز و پستهاي فعال قرنطينه گياهي در استان هرمزگان:
- بندر شهيد رجايي
- بندر شهيد باهنر
- بندر لنگه
- جزيره قشم
- بندر تياب
- بندر جاسک

بندر خمیر

-سیریک
- فرودگاه بين المللي بندر عباس 

              سال

صادرات به تن

واردات به تن

ترانزیت به تن

1395

551679

1328578

392420

1394

589457

1466031

383403

1393

559974

3117604

395584

1392

520841

3518032

352421

1391

465064

3829972

514423

1390

311040

1616770

368960

1389

148470

1811650

744464

1388

201906

3340926

357790

1387

351749

3949687

1056649

1386

369422

1147521

289561

1385

349820

1272185

282768

1384

290207

704659

41387

1383

138582

988528

105508